Sel suları kontrolü

Torba Güzelleştirme Derneği Başkanlığına

Sayın Asiye Gençağaoğlu

İlgisi: Sel suları kontrolü

Sayın Asiye Gençağaoğlu:

12 Eylül Çarşamba günü yapılmış olan Site temsilcileri toplantısında görüşülmüş olan Torba mevkii sel suları kontrolü hakkında yaptığım açıklamayı yazılı olarak vermemi arzu etmiştiniz. Bu nedenle aşağıdaki bilgileri anlaşılabilecek en kısa özet olarak sunuyorum.

Toplantıda komşularımız sel sularının kendilerine zarar verdiğini ve borulanarak denize akıtılması gerektiğini ortaya koymuşlardı. Buna cevap olarak sayın Muhtarımız böyle bir çalışmaya başlanmak üzere olduğunu belirmeşti.

Genellikle yağmur suları ile sel sularını ayırmak gerektir. Yağmur birçok yörelerde yıl boyunca aralıklı bir şekilde olagelen birşeydir. Bodrum gibi bazı yörelerde bu yağış yılın birkaç ayında sıkışıp sel halinde toplu olarak meydana gelir.

Genellikle yağmur suyunu toplamak için döşenecek borular ve regarlar istatistiklere dayanarak bir yıl içindeki en yüksek normal günlük yağmur mikdarlarına göre hesaplanır.

Sel suları ise mikdar bakımndan, yağmur sularının 30-40 misli boyutlara ulaşabileceğinden boruların buna göre ayarlanması olanaksız görülür.

Ayrıca sel suları çok kısa zamanda çok mikdarda suyu oluşturduğundan yollarında nekadar toz toprak, pislik, çöp, yağ, kum, ağaç parçaları, vs gibi her türlü pisliği beraberlerinde getirirler. Bukadar çok mikdarda su borularla taşınabilse dahi bu pisliklerin denizi atılması bu devirde ve günün bilinçi içerisinde yapılması düşünülemeyecek birşeydir. Ayni zamanda da Akdeniz konseyinde verilmiş olan kararların ana gayesine aykırıdır. Taşınan pisliğin mikdarı ve pislik derecesi tabii satıhlar yerlerini insan yapısı satıhlara nekadar verirlerse okadar fazlalaşır ve zararlı hale gelirler. Bundan ötürü Torba gibi bölgelerde deniz süratle kirlenmektedir.

Bu nedenle ilerlemiş ülkelerde belediyelerin bünyesinde bu işlere bakmak için hususen (bir sel suları yönetmenlği) kurulmuştur.

Sel suları hiçbir zaman doğrudan doğruya denize taşınmaz. Evvela tabii olarak yapılmış havuzlarda toplanır. Havuzların malzemesi toprak içerisinde oluşturulmuş büyük bir çukurdan ibarettir. Etrafları yöreye uygun nebatlarla kaplanır. Bu havuzlar arazinin durumuna göre klit noktalarda kafi gelecek mikdar ve sayıda oluşturulurlar.

Havuzlar yaş ve kuru olarak iki şekilde yapılır. Yaş havuzlar yağışın çok sık olduğu bölgelerde havuzun en derin kısmında bir mikdar su kalması hesaplanarak yapılır. Kuru havuzlar ise yağmur yağdıktan bir müddet sonra boşalarak kuru kalırlar. Bodrum gibi az yağmur yağan yerlerde kuru havuz sistemi kullanılır.

Bu havuzların iki gayesi vardır. Birinci gayesi sel sularını geçici olarak içlerinde tutmak, sel halinde borulardan taşmamasını sağlamaktır. İkinci gayesi de bu havuzlarda tutulan suların içerisindeki pisliklerin dibe çökerek akacak suyun daha temiz hale gelmesini sağlamaktır. Bu havuzların dibi zaman zaman temizlenir.

Havuzların ölçüsü yerine göre 100 yılık bir süre içerisinde bir günde düşen en fazla yağmur suyunu tutabilecek büyüklükde hesaplanır. Bu havuzların yerleri aynı zamanda yeşil saha olarak da vazife görmektedir. ABD de yeni yapılan her tesisite bu yönetmeliğin projenin kendisi içerisinde yapılması gereklidir. Ufak projelerde arazinin kifayetsiz olduğu mevkilerde havuzlar yer altına konulan çok büyük borular içerisinde yapılır. Bu masraf proje sahibine aittir. Bu havuzların eskiden yapılmamış olduğu yerlerde bu görev Belediyelere düşmektedir.

Havuzların çalışma tarzı şöyledir. Misal olarak havuzun derinliğini on metre olarak kabul edelim. Havuzun dibinden altmış santim kadar yukarıda suyun daima boşalmasını temin edecek on-onbeş santimlik bir boru konulur. Evvela büyük parçaları sonrada daha ufak parçaları tutabilecek iki sıra ızgaralar konur. Bu suretle çıkış borusuna giden suya pislik giremesine engel olunulur.

İkinci bir çıkış da havuzun en üst seviyesi olan on metrenin elli santim altında yani 9.5 mt. yükseklikte kule şeklinde beton bir regar yapılır. Bu regarın ölçüsü normal yağmur borularından daha büyük olmamalıdır. Regar toplanacak suyu yağmur borularına boşaltır. Bu regarın çıkış borusu normal yağmur boruları sistemine bağlanır. Regarın ağzına   dallar, eşyalar gibi, büyük parçaların içerisine gitmesine mani olacak  ızgaralar konur. Bu suretle havuzlanan sel suyunun pislikleri dibe çokmeye vakit bularak temiz kısmı boru sistemine gider.

Şayet bu sular büyük yüzeyleri olan yol veya otoparklardan geliyorsa çıkış borularında bir de yağları yakalayacak yağ kapanları ilave edilir.

Torba mevkiinde bu tabii havuzları oluşturacak ve dağlardan ve sitelerden gelen seli kontrol altına alabilecek doğal en az üç yer mevcuttur. Birisi Ozark sitesi yanında yolun üst tarafında, diğeri Jandarma karakolu karşısındaki boşlukda, bir diğeride Tansaşın karşısında yolun üst tarafındaki boşlukda olabilir. Sel suları boru sistemi ile cıvardan bu havuzlara getirilir.

Bunlara ilaveten aşağıda denize verilmeden evvel daha küçük havuzcuklar oluşturarak suyun temiz ve kontrollü bir şekilde denize verilmesi kabildir.

Torba gibi mevkilerde rüzgarlar ve akıntı büyük bir genellikle sahile doğru olduğundan sel suları kontrol edilmediği takdirde gelen pislik hiçbirzaman temizlenmeyecek ve Torba koyunu devamlı olarak pisletecektir.

Burada ayrıca belirmek isterimki Bodrum yöresinde yarımadanın her tarafında rüzgar ve akıntı sahillere doğrudur. Bodrmun devamlı olarak büyümesi nedeniyle sel sularına karşı yukarıdaki tedbirler alınmadığı takdirde problem yakın bir gelecekde geriye dönülmesi kabil olmayan boyutlara erişecktir. Bu pisliğe arıtma artıkları da eklendikce Bodrumun denizi tamamen pislenecektir. Birzaman denizi Bodrum kadar temiz olan İstanbul gerekli tedbirler alınmadığından bu akibete uğramıştır. Geri dönüş de imkansızdır.

Burada bilgilerinize sunmaya çalıştığım bu tedbirler hernekadar ilk okuyuşta yabancı gelebilirsede, bunların artık yarını korumak için alınması elzem olan kaçınılmaz tedbirler olduğuna yetkililerin sempati ile bakmasını temenni ederim. Bu havuzlama sistemi hakkında bilgiler ABD lerinde yönetmeliklerde ve ilgili kitaplarda daha geniş detayları ve değişik şekilleri ile mevcuttur.

Saygılarımla,

Turgut A. Karabekir

1. Mimar

About The Author